آشنایی با تاریخچه سازهای کوبه ای

سازهای کوبه ای از قدیمی ترین ادوات موسیقیایی هستند که بشر از هزاران سال پیش از  آنها استفاده میکرده است.
ریشه اصطلاح Percussion یا سازهای کوبه ای از کلمه ی لاتین  Percutere _ به معنی to strike یا ضربه زدن_  مشتق شده است. اما این اصطلاح به طور عام برای مجموع سازهایی که بوسیله ضربه زدن، تکان دادن و یا کشیدن با دست یا وسیله ای شبیه چکش، صوت تولید میکنندبه کار برده می شود، با این توضیح مشخص می شود که این دسته از سازهایی موسیقیایی تنوع وسیعی از ادوات و ابزارها را در بر می گیرند.
برخی از این اصوات صوت خاصی تولید نمی کنند و صرفا به عنوان المانهای تولید کننده ریتم و تزئین در تنظیم و ارکستراسیون کاربرد بسیار دارند. برخی دیگر از آنها که قابلیت تولید نت هارا دارند برای نواختن ملودی بکار میروند.
سازهای کوبه ای با ارتفاع صوتی نا مشخص جزو جدایی ناپذیر ارکسترهای بزرگ جهان هستند و اگر کارهای بزرگ ارکسترال را دیده باشید حتما” در قسمت انتهایی نوازنده های سازهای بادی را مشاهده کردید که چگونه یک تنه در دادن ریتم به موسیقی یا تاکید برملودی سایر سازها نقش ایفا میکنند.

شناخته شده ترین سازهای کوبه ای اغلب تشکیل شده اند از غشایی پوستن که بر روی صفحه ها و میله های فلزی یا چوبی و … کشیده شده است و با نواختن یا همان ضربه خوردن مرتعش شده و تولید صوت میکنند. ( هرچند تنوع این گونه ساز ها چه بر اساس ساختار و چه جنس بسیار متنوع و گسترده می باشد )

کاربرد اصلی سازهای کوبه ای در موسیقی های محلی و فولکلور و صد البته در سبکهای کلاسیک و ارکسترال خصوصا در هنگام به اوج رسیدن ملودی ها می باشد که همراهی این گونه ساز ها شور و هیجان اجرا ها را بیشتر میکنند. نکته قابل توجه این است که از اواخر قرن نوزدهم با روی کار آمدن موسیقی Jazz و بعدها Rock و … استفاده از سازهای کوبه ای به مراتب نسبت به قبل رواج بیشتری پیدا کرد بطوریکه امروزه عنصر جدایی ناپذیر از کارهای کوچک و بزرگ موسیقی بشمار می آیند.

از جمله سازهایی که نت مشخصی دارند میتوان به Timpani اشاره کرد که در ارکسترهای بزرگ بسیار کاربرد داره مثلا” هکتور برلیوز آهنگساز بزرگ فرانسوی در یکی از کارهاش از شانزده Timpani استفاده کرده است. شاید جالب باشد که بدانید Naqara (همان ناقره خودمان) در واقع یک نوع Timpani است که در خاورمیانه استفاده میشده است.

هندی ها ساز بسیار خوش صدایی بنام Tabla دارند که حتما” صدای آنرا شنیده اید. این ساز هم کوک میشود و به قولی pitched است. از دیگر سازهایی که بصورت واضح نت مشخص تولید میکنند و در این گروه قراردارند میتوان به Xylophones و سازهای مشابه آن در سایر کشورها مثل Marimba در آمریکای لاتین نام برد. این سازها از قدیم الایام در موسیقی Jazz کاربرد بسیار داشته و دارند.

اما از معروفترین سازهایی که نت مشخص تولید نمیکنند، باید به آنچه که امروزه Drum معروف است اشاره کرد که خود انواع مختلف دارد مانند bass یا snare. جالب است که بدانید در موسیقی آمریکای لاتین از نوعی drum استفاده میشود که درون آن پر از آب است. تعداد سازها در این قسمت بسیار زیاد و متنوع است مثل انواع Cymbals (همان سنج) ، Triangle (مثلث) و …

و باز شاید جالب باشد بدانید که دقیقا” نمونه ساز دف که در کشور ما مورد استفاده قرار میگرد در ایرلند نیز مورد استفاده است. دقت کنید که یک نوازنده سازهای کوبه ای اغلب باید توانایی نوازندگی تمامی این سازها را باهم داشته باشد و از طرف دیگر توانایی درک انواع ریتم های موسیقی و نگاه داشتن آنها را. به همین دلیل برخلاف آنچه به ظاهر بنظر می آید نوازندگی کوبه ای ها میتواند بسیار دشوار باشد.