پیپا آلت موسیقیایی زهی چینی می باشد که دارای چهار سیم و بدنه ای گلابی شکل می باشد و دارای تعداد متغیری پرده می باشد. پیپا را گاهی عود چینی نیز می نامند ( به غیر از سایز کوچکتر به لحاظ ساختمانی عود مشابهت زیادی با این ساز دارد ) هرچند پیپا بیشتر معروف است به گیتار چینی.
این ساز تاریخچه ای دو هزار ساله را دارا می باشد و از محبوب ترین سازها در منطقه شرق و جنوب شرقی آسیا بشمار می رود و تعداد زیادی از ساز های زهی این منطقه از آن مشتق شده است. ( بیوا ژاپنی بیپا کره ای و .. از انواع این ساز می باشند ) در گذشته ساز پسپا را با مضراب می نواختند اما به مرور شیوه نواختن آن فرق کرده و امروزه برای نواختن سیم ها به جای مضراب از انگشتان دست استفاده می شود .
هرچند کاربرد این ساز چنانچه گفته شد سابقه ای دو هزارساله دارد اما منشا آن همچنان مبهم است، در افسانه های چینی از این ساز نام برده شده است ، برخی آن را برگرفته از سازهای زهی منطقه آسیا می دانند و برخی محققین دیگر برای آن ریشه ای غیر آسیایی در نظر می گیرند. در احتمالی متاخر پیپا اشتقاقی از ساز بربط ایرانی دانسته اند. علاوه بر آنچه نام برده شد احتمال های بسار دیگری برای ریشه این ساز در نظر گرفته شده است با این حال منشا و خواستگاه اصلی آن همچنان پوشیده در ابهام است.
پیپا در طی گذر زمان تغیرات زیادی نموده است، از جمله این تغیرات تغیر حالت نواختن ان از حالت افقی به حالتی نزدبک به عمود است و همچنین افزایش فرت در طی زمانی طولانی که از 4 پرده تا 30 پرده متغیر بوده است. دسته آن نیز حالت گوه مانند یافته است . سیم های ابریشمین پیشین آن با سیم های فلزی یا نایلونی جایگزین شده اند که این تغییر موجب شده است صدای حاصل از این ساز روشن تر و رسا تر گردد.
pípá از دو قسمت تشکیل میشود pí بمعنای حرکت به بیرون به وسثیله دست راست و قسمت دوم بعنی pá به معنای حرکتبه سمت داخل به جهت کف دست می باشد. پیپا در گذشته به وسیله مضراب نواخته می شده است _ این شیوه نواختن همنان در نمونه ژاپنی آن بیوا استفاده می شود _ اما به تدریج مضراب از آن حذف و سیم ها به وسیله انگشتان دست و ناخن ها نواخته می شوند که این حالت حالت کنونی نواختن این ساز می باشد. که شیوه آن از نواختن با یک یا چند انگشت تا نواختن با همه انگشت ها متغییر است.
تصاویر و عکسهایی از این ساز در نقاشی ها و نقوش باقی مانده از هزاران سال قبل نشان میدهد که دو نوع پیپا وجود داشته است که اولین مدل از این ساز دارای دست ای راست و صفحه صدایی مدور که دو طرف آن با چرم پوشیده شده است و نوع دوم بصورت بسیار ابتدایی تر بوده و دارای چهار سیم بوده است که به مرور زمان و با تغییرات در ساختار به سازی با عنوان ruan تبدیل شده است.
در دوره ای این ساز در محافل و جشن های حکومتی و محافل شادمانی پادشاهان بسیار مورد توجه قرار گرفت در زمانی که نوازندگان ایرانی در این کشور مراسم های مختلفی را برپا میساختند و به عنوان معلم موسیقی در این کشور فعالیت مینمودند. در آن زمان پیپا دارای سردسته ای کج و شامل 4 الی 5 سیم ابریشمی و 5 تا شش فرت میشد و بصورت افقی و با مضراب نواخته میشد. با گذشت زمان سر دسته کج جای خود را به سردسته صاف و مستقیم داد و تعداد فرتها به 14 الی 16 عدد افزایش پیدا کرد و حتی در قرن بیستم این تعداد به 17 – 24 – 25 و حتی 30 عدد هم رسید که میتوان فواصل پرده – نیم پرده و ربع پرده را نیز اجرا نماید.
این ساز در حال حاضر نیز مورد توجه قرار گفته است و حتی در ارکسترهای چین بکار برده میشود. پی پا دارای صدایی نازک – زیبا و شفاف است که جلوه خاصی از موسیقی مشرق زمین را بیان میکند.
از میان نوازندگان مختلف معاصر از دو نفر باید نام برد که نقش بسیار مهمی در اشاعه این ساز توسط مهارت خود در نوازندگی را داشتند اسن دو نفر Li Tingsong و Sun Yude هستند.
