کوک پیانو ( قسمت اول )-زنگ آموزشگاه موسیقی

هر پیانیست ای شاید نتواند خودش پیانو خود را کوک کند، همینطور تکنیسین کوک پیانو الزاما نوازنده خوبی نخواهد بود. کوک پیانو را زمانی استاندارد می نامیم که نت لا در اکتاو میانی، صوت موسیقیایی با فرکانسی معادل 440 هرتز را تولید کند. اینکه این فرکانس از کجا آمده است، داستان مفصلی دارد اما همین بس که در این فرکانس قدرت و رنگ صدای نت ها بهتر خود را نشان می دهد و پس از جنگ جهانی اول بعنوان استاندارد کوک شناخته شده است.

نسبت به سایر ساز های زهی، کوک کردن پیانو پیچیده تر و مشکل تر می باشد . غالبا سازهای زهی دیگر نظیر ویلن ، سنتور ، گیتار و غیره توسط خود نوازندگان کوک می شود اما پیانو از این قاعده مستثنا است. وسعت صوتی این ساز حدود 27 هرتز تا حدود 3500 هرتز می باشد و به دلیل پیچیدگی ساختاری آن، معمولآ برای کوک نیاز به تکنیسین مجرب دارد.

در برخی شرایط ممکن است کلاویه های ساز نسبت به هم متعادل باشند و هیچ مشکل هارمونیک ای نداشته باشند که در این صورت در هنگام نواختن موسیقی، صدای ساز برای شنونده عادی طبیعی بنظر خواهد رسید اما یک گوش دقیق تفاوت pitch این ساز را با یک ساز استاندارد بخوبی تشخیص می دهد.

بنا بر اساس کیفیت مواد و قطعات ای که در ساخت پیانو بکار برده می شود هر چند مدت یکبار، ساز نیاز به کوک شدن پیدا خواهد کرد. گذشت زمان اغلب باعث می گردد کوک سازهای زهی بیفتد و برخی از سیم ها پایین تر از آنچه باید نوسان کنند، و نتیجتآ نت بم تری را تولید کنند. پیانو نیز از این قاعده مستثنا نیست و پیچیدگی های بیشتری دارد، چرا که تقریبا” به غیر از یک اکتاو پایین پیانو، هر کلاویه در سایر اکتاوها از دو یا سه سیم تشکیل شده است و از آنجا که معمولآ سیمها یکسان از کوک خارج نمی شوند، حتی نواختن یک نت نیز می تواند صدای غیر قابل تحملی را ایجاد کند. یک پیانو امروزی با 88 کلاویه معمولآ حدود 220 تا 230 سیم زهی برای تولید صدا دارد.

کوک کردن پیانو چه مقدار زمان طول می کشد ؟

کوک پیانو ها مدت زمان زیادی طول می کشد و اغلب در چند مرحله صورت می گیرد. اگر کوک کردن حرفه ای یک پیانو بوده مشاهده کنید خواهید دید تکنیسین پیانو چندین بار بصورت رفت و برگشت ساز را کوک می کند. دلیل آن این است که مجموع سیمهای پیانو فشاری در حدود 16 هزار کیلوگرم به اتصالات و صفحه چدنی نگهدارنده سیم ها وارد می کند. بنابراین بدیهی است که فشار وارده به مجموعه، هنگامی که از سمت سیمهای باس به سمت سیمهای ریز برای کوک کردن حرکت می کنیم تغییر می کند و در نهایت روی کوک سیم های قبلی تاثیر می گذارد. به همین دلیل یک تکنیسین مجرب معمولآ مجبور است چند بار با حرکت رفت و برگشت کوک هر کلاویه را کنترل و در صورت نیاز تصحیح کند. ( کوک پیانو بدون آچار مخصوص و با کمک ابزاری نظیر انبردست باعث آسیب دیدن پین های نگهدارنده سیمها می گردد. )

امروزه تکنولوژی ساخت پیانوها و قطعات آن پیشرفت فراوانی کرده است اما همچنان ممکن است یک ساز (پیانو) نو در یکی دو سال اول بیش از حد معمول از کوک خارج شود. میزان دفعات و مقدار خارج شدن از کوک کاملآ به کیفیت ساخت و نحوه نگهداری از ساز بستگی دارد. یک ساز مرغوب ممکن است طی یک سال هم کوک اولیه خود را نگه دارد و صدای قابل قبولی را تولید کند و برعکس یک پیانو نامرغوب ممکن است در کمتر از یک ماه کوک خود را بکلی از دست بدهد. علت این امر این است که اغلب قسمتهای پیانو از چوب تشکیل شده و چنانچه در مراحل پخت چوب و خارج کردن آب از آن کاستی صورت بگیرد، این قطعات بسادگی می توانند تحت فشار سیمها تغییر حالت دهند. سیم های زهی نو نیز برای رسیدن به یک حالت پایدار نیاز به تحمل کشش برای مدت طولانی دارند. لذا مجموع عوامل فوق ممکن است باعث شود که یک پیانو نو در سال اول به چندین بار کوک شدن نیاز داشته باشد.

اگر پیانو از مارکهای خوب ژاپنی یا آلمانی موجود در بازار باشد، در شرایط عادی قاعدتآ نباید در سال اول به بیش از دوبار کوک کردن احتیاج داشته باشد. پیانوهای خوب کره ای و انواع پیانو های مرغوب اروپای شرقی که در بازار موجود هستند نباید به بیش از سه یا چهار کوک در سال اول نیاز داشته باشند. سایر پیانو های تقریبآ ارزان قیمت ساخت کشورهای چین و آسیای میانه که در بازار ایران موجود است ممکن است حتی هر یکی دو ماه یکبار کوک نیاز داشته باشند. دقت کنید همانطور که گفتیم کوک ساز علاوه بر کیفیت آن به شرایط آب و هوایی و نحوه نگهداری آن بستگی دارد و مواردی را که در بالا برشمردیم تنها برای بدست آوردن ایده از میزان احتمالی نیاز به کوک ساز بود. اما توجه کنید که اگر ساز شما به بیش از مواردی که برشمردیم نیاز به کوک دارد، حتمآ مشکلی در ساز یا نحوه نگهداری آن وجود دارد.